“Juf, u bent dubbel groen!” Aan het woord is Jos, een leerling met autisme uit groep 6 van de basisschool. Hij is gediagnosticeerd als klassiek autist en ik mag hem in het kader van de ‘rugzakregeling’ begeleiden zodat hij op de reguliere basisschool kan blijven. En dat valt lang niet altijd mee. Jos valt nogal uit de toon in zijn groep: waar de rest van de jongens steeds meer gaat praten over spannende boeken en films die ze hebben gelezen of gezien, spreekt Jos over de Teletubbies. Als het bij geschiedenis over de Romeinen gaat, weet Jos echter alles. Hij raakt niet uitgepraat over Romeinse veldheren, Centurions en Julius Caesar. Hij weet nog meer dan de leerkracht en zeker meer dan zijn klasgenoten. Schrijven kan hij maar met moeite, praten over wat hij voelt al helemaal niet. Ik vraag me af of hij in het regulier onderwijs gelukkig is. Om daar achter te komen zin ik op een manier om Jos aan het praten te krijgen. Dat lukt! In het vervolg leest u hoe dat in zijn werk ging:
Ik maakte met Jos de volgende afspraak: ik zeg straks een woord. Jij zegt of dat woord rood is of groen, waarbij rood staat voor vervelend, niet leuk en groen voor fijn, wel leuk. Tijdens de sessie die we iedere week op school hebben, trek ik steeds ongeveer tien minuten uit voor deze oefening. Ik begin eenvoudig en heel concreet: boek. “Groen”. Tafel. “Groen”. Stoel. “Groen”. Fiets. “Rood” En zo verder. In het begin wordt er ook niet meer gedaan dan dit: een woord koppelen aan een kleur. Zonder verdere uitleg, zonder ‘waarom’-vragen. Ik geef Jos de gelegenheid eerst een oordeel te vellen over een klein stukje van de wereld. Zijn wereld. Hij hoeft alleen maar rood of groen te zeggen over een woord dat ik noem. Niet meer en niet minder. Hij hoeft niet te plannen en zich ook niet te verplaatsen in de ander.
Gaandeweg krijgen de woorden die ik noem wel een steeds grotere lading. Naast voorwerpen benoem ik ook steeds vaker personen. Bij het woord ‘broertje’ kiest Jos voor het eerst zowel rood als groen. Voor mij aanleiding hem te vragen naar het waarom van zijn keus. Vanuit dit punt gaat het in de volgende bijeenkomsten steeds vaker over het waarom van de keus voor groen of rood.
Omdat ik Jos heel rustig de tijd geef eerst slechts een mening te hebben over concrete woorden en pas later uit te leggen waarom hij die mening heeft, kan Jos er rustig aan wennen zijn mening te delen en ook uit te leggen. Hij slaagt er wonderwel in dat te doen: broertje is rood en groen, omdat hij er mee kan spelen (groen), maar ook ruzie mee kan maken (rood). School is rood omdat er vervelende kinderen zijn, die hem plagen, maar ook groen vanwege leuke kinderen, leuke vakken en leuke juffen.
In het geval van Jos kies ik ervoor te beginnen met woorden met weinig lading en langzamerhand steeds meer woorden met een diepere lading toe te voegen. Op deze manier leert Jos praten over zijn gevoelens ten aanzien van een groot scala van woorden en later ook gebeurtenissen. De ouders van Jos nemen na verloop van tijd het gesprek over en maken er een gewoonte van iedere avond met Jos de dag te evalueren. Zo horen we over kinderen die hem plagen door alle kinderen van de groep te benoemen: ‘rood’ en ‘groen’, we begrijpen waarom het niet fijn is bij een bepaalde meester. Kunnen soms ook uitleggen waarom de dingen nu eenmaal zo moeten en niet anders kunnen. Voor Jos is het duidelijk: hij redt het op onze reguliere basisschool en na een korte periode in een aparte klas ook weer op het reguliere VWO.
Ik ben, als juf, voor hem ‘dubbel groen’: niet met één, maar met twee groene stiften tegelijk opgeschreven.
Jos redt het op school, mede door de communicatie die op deze manier tot stand kwam. Wil jij ook weten waarom veel kinderen jouw school of jouw klas als “rood” zien? Vraag het ze. En zorg dat jijzelf “groen” wordt. En nog mooier: “dubbel groen”!
(Meer lezen? Dit is een deel van een artikel van mijn hand, dat is verschenen in Didactief. Het PDF van het hele artikel vind je elders op deze site)
